Meneer kijkt een film: TONY – van chocoladecrimineel tot wereldverbeteraar

Het zal eind 2004 zijn geweest. Meneer, die nog helemaal geen meneer heette en net vader geworden was, had de donderdagen vrij. Terwijl dochter Wateetons sliep of de fles kreeg bingewatchte hij (wat toen nog helemaal geen bingewatchen heette) de Keuringsdienst van Waarde. Klassiek afleveringen met onderwerpen als ‘in welk bos groeien de bosvruchten’, ‘ambachtelijk’ en ‘wat is eigenlijk een biefstuk’. De toon was informatief, maar kwajongensachtig en licht pesterig. De informatielijnmedewerkers waren nog onvoorbereid op de meedogenloos eenvoudige vragen. Er was ook een aflevering over cacao, al in het eerste seizoen. Iets met slavernij.

Inmiddels is 2016. Dochter Wateetons drinkt niet meer uit de fles (maar dat zal niet lang meer duren) en die ene uitzending is uitgegroeid tot Tony’s Chocolonely, waarvan de repen in vrijwel elke grote supermarkt te vinden zijn. Meneer laat zich zelfs behandelen voor een verslaving aan de smaak Karamel en Zeezout. De chocolade is een groot succes, maar het besef waarom deze reep eigenlijk ooit begonnen is, allang weer weggezakt bij het grote publiek. Daarom is er nu de documentaire ‘TONY-van chocoladecrimineel tot wereldverbeteraar’. Gemaakt door makers van Keuringsdienst van het eerste uur. Meneer mocht bij een voorvertoning zijn. Bij aanvang legt Maurice Dekker uit: We wilden meedoen met de industrie om Afrika sexy te maken, om te laten zien dat er geld te verdienen valt met Afrika. Niet om zelf geld mee te verdienen, maar zodat bedrijven er anders naar gaan kijken. Deze film is gemaakt als inspiratiebron, om te laten zien dat we in een wereld leven waar je dingen kunt veranderen. Je moet het gewoon doen. 

In de documentaire zien we beelden uit het archief van De Keuringsdienst waarvan de meeste niet in de uitzendingen te zien waren. Shots van de bekende telefoongesprekken maar nu doorlopend nadat de hoorn is neergelegd: de lachbuien en opgewonden of verontwaardigde gesprekken tussen de makers. Zo kom je erachter dat de repen het kenmerkende 200 grams formaat hebben omdat de fabriek waar de eerste batch op stel en sprong gemaakt moest worden voor een zomersluiting stond en alle andere mallen al schoongemaakt waren. Ook grappig is de constatering na de print van de eerste 5000 wikkels dat de kleur rood in Nederland altijd wordt geassocieerd met puur in plaats van melkchocolade, wat erin zat. Veel gegrinnik dus om toevalligheden, amateuristische fouten en veel te wijde pakken. Tegelijkertijd voelt meneer ruim een decennium later nog de opwinding over een gedurfd plan dat langzaam vorm krijgt en lijkt te slagen.  Respect ook, voor het lef en de volharding en de oprechte motivatie die er achter de gelikte mediatruucs als het aanklagen van Teun van der Keuken als chocoladecrimineel zit. Gaandeweg de documentaire maken deze gevoelens plaats voor moedeloosheid. Vanwege de totale chaos die ze aantreffen op cacaoplantages, de betekenisloosheid van keurmerken, en vanwege de loze beloften van iedereen die ze tegenkomen. Inclusief zijzelf. Halverwege het proces moeten ze concluderen dat ook zij de titel 100% slaafvrije chocolade niet waar kunnen maken en halen ze het van de wikkel af.

Hoewel de docu gemaakt is door de makers zelf, en een zelf-feliciterende ‘wij-van-Tony’s-adviseren-Tony’s’ op de loer ligt eindigt de film gepast, teleurgesteld én optimistisch. Ex-presentator Ronald Duong concludeert dat er eigenlijk helemaal niks veranderd is. De kinderslaverij op cacaoplantages is 12 jaar later nog altijd niet de wereld uit. Maar toch, Tony’s Chocolonely zit er bovenop. Ze hebben hun eigen plantages, waar hun eigen mensen lopen en waar er eerlijk wordt betaald. En met jaloersmakend jaarlijks groeipercentage van meer dan 50% kan het niet anders dat met slaven geproduceerde chocolade eten óf maken binnenkort net zo not done is als je papier niet in de papierbak gooien.

De film is geregisseerd door Benthe Forrer, en is vanaf 14 april te zien in 40 bioscoop. De geweldige muziek is van Kyteman.

Na afloop van de screening kreeg meneer een reep chocolade. Een rode: melk.

Kut.